donderdag 4 augustus

Lang zullen ze leven

Gisteren was het eindelijk zover, patat tijdens het diner. De kok kon het niet aanslepen, zo snel waren de bakken leeg. Het toetje bestond uit twee heerlijke bollen ijs. We hebben het ons heerlijk laten smaken en hoefden niet met een hongergevoel naar bed. Dat is hier helaas wel anders, kinderen met een biafrabuikje is hier geen uitzondering. De meeste mensen hier hebben twee maaltijden per dag. Zoals de volwassenen naar hun werk gaan, gaan ook de kinderen met een lege maag naar school. De eerste maaltijd is rond een uur of half twaalf. Een halve tapalapa met een mengel van bessen en vis of soms boter of chocopasta. ’s Avonds gekookte rijst en als er wat groente of wat vis is, dan gaat dat er door.

Water is het meest gedronken drankje hier in Gambia, een klein glaasje sterke thee met suiker wordt door de volwassen bevolking veel gedronken. Ik heb het met Alhagy over salarissen van de onderwijzers gehad, dit naar aanleiding van een bezoekje aan de conciërge. Hij werkt zeven dagen per week, want hij moet naast wat klusjes en sleutelbeheer ook de boel overdag in de gaten houden. Hij verdient met dit werk twintig euro per maand. Een bevoegde leerkracht zit rond de veertig euro per maand, een onbevoegde leerkracht krijgt rond de vijfentwintig euro per maand. De laatste twee werken vijf dagen per week. Hierover straks meer.

Vanmorgen begon de dag mooi vroeg, we stonden om kwart over zeven allemaal voor de deur van Klarissa en Susan. Susan heeft gisteravond afscheid genomen van haar tienerjaren. De ober had weer een kleurrijke biedermeier gemaakt, dit keer op een dienblad met twee broodjes en kopjes thee. Ze krijgen ontbijt op bed en een mooi gezang van de groep erbij. Vervolgens zit bijna iedereen netjes om half acht aan de ontbijttafel, Susan en Klarissa schuiven iets later aan. We hebben Susan haar stoel versierd. Aan het eind van het ontbijt krijgt ze van Lonneke een mooie sleutelhanger met een klompje. Ze mag namens Raymon en Egbert heel veel rijst uitdelen.

Om half negen vertrekken we voor onze laatste werkdag op de school in Jambanjelly. Gemengde gevoelens gaan er door de groep heen. Het is na drie weken weer lekker om naar huis te gaan, tegelijkertijd laat je de mensen die twee jaar hebben uitgekeken naar je komst achter. Als een jojo gaat het gevoel op en neer. Dat alle werkzaamheden zijn afgerond na vandaag is een heerlijk gevoel. De mensen kunnen weer vooruit in Jambanjelly, dat hebben we maar weer mooi geflikt!

Op school gaat een gedeelte het huishoudkundelokaal schoonmaken, zodat de meubels er weer in kunnen. De anderen gaan helpen bij het storten van de vloer in de buitenkeuken. Lonneke heeft geld gekregen van een vriendin en zou graag rijst willen bezorgen bij een oud leerkracht en bij een bekende van Christine. Christine, maar ook Ilse gaat mee, zij gaat de laatste schoenen uitdelen.

De vloer moet er dik opgestort worden en het beton moet met de hand gemixt worden. Dat gaan we in gedeeltes doen. Door het mengsel van zand en cement gaat dit keer vijf grote zakken schelpengruis. Dit lijkt Maarten beter vertrouwt dan tegels of enkel beton. Die zijn met wat olie of nattigheid gelijk spekglad. Er zijn een paar dames erg druk met een “lipdub”. We playbacken om de beurt een stukje uit een liedje en maken dan een clip langs al onze werkzaamheden.

Toen Lonneke, Christine en Ilse terug waren was het de beurt aan Susan. Zij gaat samen met Mariëtte onder begeleiding van Alhagy op pad. Ze slaan elf zakken rijst in en maken weer een hoop mensen blij. Wel een hele mooie traktatie voor je verjaardag. Egbert had wel een voorkeurslijstje meegegeven waar hij een deel van zijn zakken bezorgd wilde hebben. Eén daarvan ging naar meneer Moro, de conciërge. Deze man lacht altijd als je op school komt en begroet je elke keer weer vriendelijk. En dat voor twintig euro per maand salaris.

Rond de lunch even paniek, drie dames tegelijk verdwenen, nergens te zien. We zoeken allemaal. Overal al gekeken, ik loop langs de achterkant van het gebouw, daar zijn ze ook niet. Wel staat meneer Moro te beuken op een dode boomstronk, het is een bijna volledig vergane stronk en kan alleen nog als brandhout gebruikt worden. Ook hij had de drie dames niet gezien. Gelukkig drie tegelijk, we zien vast wat over het hoofd. Raymon gaat buiten het schoolterrein kijken door de straat en we lopen voor de derde keer rond. Lisa kijkt nog eens in de lokalen waar “summerschool” is begonnen. Ja hoor, daar zitten de dames. Ze mochten even meekijken tijdens de biologieles. Bekomen van de schrik staat er een kruiwagen vol brandhout klaar achterop het schoolplein. Ik vraag aan Buba Barrow waar meneer Moro woont. Hij verteld dat je het vanuit de poort bij het sportveld, de grote zandvlakte, kan zien. Ik pak de kruiwagen en begin te lopen, Buba begeleidt mij en de heer Moro volgt al snel als hij in de gaten krijgt dat we richting zijn compound lopen. Bij aankomst daar komt Alhagy met de dames aanrijden, ze gaan net de rijst daar bezorgen. Ik zet de kruiwagen naast het huis, een stapel kleiblokken van ongeveer vier bij zes meter met golfplaten erop. Alleen al de aandacht en ook nog een zak rijst, de man glimt van oor tot oor. Die zak rijst is voor hem meer dan een half maandsalaris. De tuin van zijn compound is ook erg klein, maar netjes onderhouden. Er staat cassave in. De omheining bestaat uit palmbladeren. Ze zijn groot, stevig en niet duur en gaan zeker twee jaar mee. Het blad is net een grote waaier en wordt van de steel gezaagd. De steel wordt door sommige ook als erfafscheiding gebruikt, steviger maar ook duurder. Heel af en toe, in de binnenlanden nog heel veel, wordt dit als dakbedekking gebruikt. Susan, Mariëtte en Alhagy gaan nog een adres bezoeken en nemen op de terugweg brood mee. Alhagy krijgt voor de meeste zakken rijst de vrije hand waar ze uitgedeeld worden. Volgens de dames wist hij die wel te vinden, daar waar het hardst nodig is. Foto’s volgen zo spoedig mogelijk.

De lunch gaat volgens het vaste ritueel, een stuk stokbrood of tapalapa met daarop pindakaas, chocopasta, jam of leverpastei.

Na de pauze gaat het gebeuren, we gaan filmen. Er wordt net als in een echte film veel figuranten in gezet. Huppelende meisjes, jongentjes in de kruiwagen en spittende bouwvakkers en leerkrachten bij de buitenkeuken. De eerste opname duurde veel te lang, de cameraman moet sneller zijn. We gaan het hele terrein rond en dat inclusief close-ups binnen drie minuut veertig. We gaan opnieuw, sneller lopen en niet te lang lummelen onderweg, is het advies aan Alhagy, de cameraman. Het gaat precies goed qua tijd en alles komt netjes in beeld. Daar denken de dames anders over, het moet opnieuw. Het lijkt Hollywood wel, de leerkrachten kijken geamuseerd toe hoe wij Hollanders als een stelletje gekken over het schoolterrein rennen, begeleidt door muziek. De derde opname wordt goedgekeurd en mag hopelijk zondag in première, locatie de Oosterkerk in Hoogeveen.

We hebben afscheidscadeautjes mee voor de twee vaste bouwvakkers. Ze hebben ons drie weken geholpen, in voor- en tegenspoed. Naast elk een tas met presentjes voor hun kinderen, ook nog een paar sportschoenen om hun nek. Ontroerd waren ze ervan, van een paar ballonnen, kleine prutjes en een paar tweedehands gympen.

Tijdens de film krijgen we onverwacht bezoek van een oude bekende, meneer Suware. Hij was twee jaar geleden hoofd van deze school en op de hoogte van ons verblijf hier. Na een innige begroeting heeft hij de verrichte werkzaamheden geïnspecteerd. Hij genoot van het weerzien en vroeg geïnteresseerd naar de andere medewerkers van het eerste project.

We gaan voor de laatste keer in een werkkloffie naar het hotel, morgen gaan we terug voor afscheid van de mensen op school en in het dorp. Ze zijn blij met wat ze hebben gekregen. Een groot geschenk. Laten we maar niet kijken naar wat er allemaal nog meer gedaan kan worden hier op school, daar word je niet gelukkiger van. Misschien triest, zij weten niet beter en zijn tevreden. Dat wat wij gedaan hebben is voor hen een ongelooflijke luxe.

We lezen Prediker 4:7-12

Alsof het leesrooster voor ons gemaakt is, wat een tekst. Ik heb er na de blogs van de afgelopen weken bijna niets aan toe te voegen. We hebben drie weken lang geroepen: “We doen alles samen”. Wij leren van elkaar, onthaasten leren we van hun. Geduld hebben en vooral niet jagen, komt het vandaag niet af dan morgen maar. Zij kunnen een uur, of langer, wachten op een bushtaxi zonder daar ook maar iets anders van te worden. Ze komen gewoon wat later op het werk. En iedereen accepteert dat, behalve een paar gesjeesde Hollanders af en toe. Ze nemen hier overal de tijd voor, voor elkaar en ook voor ons. Hoe slecht het ook gaat, ze zitten niet bij de pakken neer en houden hoop op een betere toekomst. Dit komt voort uit het feit dat ze tevreden zijn. Al wonen ze in een hutje van klei en verdienen ze twintig euro per maand, ze kunnen leven. Ze zijn tevreden, natuurlijk hebben ze dromen en jagen deze na. Maar accepteren het leven zoals het is, ze zijn tevreden met wat ze hebben. Hier zitten voor ons een hoop levenslessen in. Wij geven meer dan dat ze van ons leren. Ze hebben wel geleerd dat hoop doet leven. Ze hopen op hulp en wij hebben het hun gebracht. We kunnen niet iedereen helpen en zeker niet persoonlijk. Ze verwachten ook geen leven zoals ons, maar een gesprek, wat oude kleding, een snoepje, een speeltje en voor de ouderen een zak rijst. Een paar dalasi in een envelopje is voor hun een groot geschenk. Dit wordt als pure liefde ontvangen. De school is weer wat moderner, ze kunnen weer vooruit.

Je hebt hoop en liefde gehoord, er mist er nog één, geloof. Prediker eindigt zijn verhaal met: “Een koord dat uit drie strengen is gevlochten, is niet snel stuk te trekken”.

Hij heeft het over samen, in zijn verhaal is het als een huwelijk. Samen is mooier dan alleen, makkelijker en geeft meer vreugde. De derde die hij bedoeld in zijn koord is natuurlijk God. Hij houdt het geheel vast.

Nu hebben genoeg van onze dames een aanzoek gehad de afgelopen weken, serieus of niet. Laten we het zien zoals Prediker. De mensen in Jambanjelly en omstreken en wij clubje Nederlanders als hun partner. Laten we dan hopen op de liefde van God en dat hij ons met elkaar verbonden houdt.